Сентабрь ва октабрь

Лотин алифбосида ой номларини ўқисам асабим бузилади. Биз сўзлашув тилида айтадиган номлар, келинг сўзлашув тилини қўйиб турайлик, деярли бир асрдан бери шаклланиб қолган номлар ўзгартирилган. Сентабрь, октабрь. Шу ерда менда савол туғилади: мақсад “я” ҳарфини йўқотиш экан, тушундик. Нега унда ноябрь сақланиб қолди? Нима учун ноабрь бўлмади? Бу вариант кулгули чиқарди деганлар бўлди. Лекин ўша одамлар сентабрь ва октабрь кулгули эмас деб ўйласалар, аниқ хато қилган бўладилар.

Орада яна баъзи бемаза сўзлар пайдо бўлди: костум, компутер, режиссор... Бунақа саводсиз атамалардан манфаатдор томон ким? Кимга керак, бунақа имловий нормалар? Бундан мақсад нима? Одамларни саводсиз қилишми?

 “Ҳ” ва “Х” ҳарфларидаги тафовут лотин алифбосида яққол кўринади. Кириллда бу ҳарфлар фақат илмоқ билан фарқланса, лотинда умуман бошқа кўринишдаги ҳарфлардир. Ҳозир журналистика факультетларида таҳсил олаётган талабалардан диктант олинса, 70 фоизи шу икки ҳарфни фарқлай олмайди. Мен яқинда ЎзМУ журналистика факультетини битирган ва ўз касбдошларимнинг саводлилик даражасини билган ҳолда айтяпман.

Бир пайтлар Лев Толстой асарларини ўзбек тилига ўгирган таржимон ҳаяжонланиб кетганидан китоб устига Арслон Йўғонов деб ёзган экан. Баъзи сўзларни, атамаларни ўзбек тилиги ўгириш ёки маълум маънода ўзбекчалаштириш мумкин. Унда ҳам одамларнинг ғашини келтирмайдиган, чин маънодаги муқобил вариантини топган ҳолдагина қўллаш керак. Акс ҳолда аслиятни қолдирган маъқул.

Бизнинг газетамиз кирилл алифбосида чоп этилади. Аммо газета номи, ой ва ҳафта куни лотин алифбосида ёзилади. Сентябрь ва октябрь ойида газетани варақлаш мен учун азоб. Жаҳлим чиқиб кетаверади. Бу масалани ўйлаб кўриш керак. Ўзимизни кулгуга қолдирмаслик учун барига ҳозирданоқ нуқта қўйиш ва энг тўғри бўлган кўринишга келтирмоқ шарт.  

Мендан олдин кимдир бу мавзуда ёзгандир. Билмайман. Ўқимаганман. Агар ёзилмаган бўлса, кимдир ўқишидан, аниқроғи ўқиши керак бўлган шахслар ўқишидан умидворман...